वाई तालुका

तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी यांच्या मते वाई म्हणजे विणकर लोकांची वस्ती होती. डॉ. ह. वि. संकलिया या संशोधकांच्या मते, या गावाचे नाव इ.स.वी. सनाच्या आठव्या शतकात वायी असे होते. त्यामुळे वायी असे नाव पडले. कालांतराने त्याचे नाव वाई असे झाले.

काशिविश्वेश्वर मंदिर

गणपती मंदिराजवळ काशिविश्वेश्वर हे शंकराचे मंदिर आहे. पूर्वेस महाव्दार व तयावरती नगारखान्याची खोली आहे. मंदिरासभोवताली तटबंदीची उंच व रुंद अशी भित आहे. महाव्दारातून आत गेल्यावर दगडी मंडप, दोन दीपमाळा व नंदी मंडप दिसतो. या नंदीची भव्य मूर्ती कुळकुळीत अशा चकचकीत पाषाणाची व सुबक आहे. गाभार्‍यात खालवर खाली शिवलिग आहे.

धोम

वाईपासून ९ कि.मी. अंतरावर असलेले धोम धरण. येथेच कृष्णा नदीच्या काठावर बांधलेलं महादेवाचं मंदिर पाहण्यासारखं आहे.

भुईज

हे गाव सातारा-पुणे रस्त्यावर वसले आहे. भृग ऋषींची समाधी येथे आहे. त्या नावावरुन या गावाला भुईज नाव पडले. मंदिराच्या खाली ऋषींची समाधी व ध्यान धारणेची खोली आहे.

मेणवली

कृष्णा नदी काठी असलेले मेणवली गावात पेशवाईतील एक मुत्सद्दी व राजकारणी नाना फडणवीस यांचा गढीचा वाडा आहे. कृष्णा नदीच्या काठावरील घाट व मंदिर प्रेक्षणिय आहेत. घटावरील एका छोटया मंदिरात भली मोठी धातूची घंटा अडकविली आहे. वसई युध्दातील विजयानंतर चिमाजी अप्पा यांनी येथील किल्ल्यावरुन पोर्तुगीजांची ही १ क्विटल वजनाची घंटा येताना विजय चिन्ह म्हणून आणली होती. नदी काठावरील घाट चंद्रकोरी आकाराचा असून मेणवलेश्वराचे प्राचीन मंदिर आहे.

रेशीम केंद्र

वाईपासून २ कि.मी. अंतरावर पाचगणी घाटात रेशीम उत्पादन केंद्र आहे. या केंद्रात रेशीम धागा तयार केला जातो. तसेच जिल्हयातील रेशीम उद्योग विस्तार कामे केली जातात. पर्यटकांसाठी येथे एका मार्गदर्शकाची नेमणूक केली आहे. येथे ८ एकर क्षेत्रावर तुतीची लागवड असून त्यावर रेशीम किडे पोसले जातात. या किड्यांच्या कोशापासून धागा काढला जातो. येथील रेशीम कापड स्वस्त दरात विकत मिळते.

पांडव गड

वाई शहरापासून चार मैलावर वायव्य दिशेला हा गड आहे. चौकोनी आकाराचा माथा असलेला हा गड आहे. पन्हाळ्याचा शिलाहार राजा भोज याने इ.स. १२०० च्या दरम्यान हा किल्ला बांधला.गडावर जाण्यासाठी पहिला डोंगर चढून दुसरा उंच डोंगर चढावा लागतो. वाटेत विही री आहेत. पायवाट अरुंद व धोक्याची आहे. माथ्यावर पाण्याची अनेक तळी आहेत. पडलेल्या वाड्याच्या मध्यभागी पांडजाई देवीचे व दुसरे एक अशी देवीची दोन मंदिरे आहेत.

वैराटगड

वाई शहराच्या आग्नेय दिशेला ८ कि.मी. अंतरावर वैराटगड आहे. हा गडही पन्हाळ्याचे शिलाहार राजाने बांधला आहे. गडावर जाण्यासाठी रस्ता अरुंद व कच्चा आहे. गडावरचा सपाट भाग थोडा रुंद आहे. गडावर शंकर दत्त आणि मातंगी देवी यांची मंदीरे आहेत. गडावर काही चोरवाटा आणि चोरघरे आहेत. आणिबाणीच्या प्रसंगी दडून राहण्यासाठी याचा वापर केला जात असे. या गडावर एक वैशिष्ट्यपूर्ण असे एक तळघर आहे. जमिनीच्या आत असलेले हे तळघर अतिशय विस्तृत आहे. २०० फूट पेक्षा जास्त लांब हे भूयार आहे.

कमळगड

कमळगड हा एक वैशिष्ट्यपूर्ण असा एक गड आहे. खाली निळे पाणी आणि वर निळे आकाश यांच्या पार्श्वभूमीवर कमळगड शोभून दिसतो. या गडाला कोणतेही बांधकाम नाही यतो मुद्दाम कोणी बांधला असेल असे वाटत नाही. यालाच नवरा नवरीचा डोंगर असेही म्हणतात.