शिक्षण विभाग (प्राथमिक)

 

प्रस्तावना –

आधुनिक भारताच्या निर्मितीमध्ये शिक्षण विभाग महत्वाची भूमिका बजावत आहे.  1 मे 1962 रोजी महाराष्ट्रामध्ये जिल्हा परिषद व पंचायत समिती स्थापन झाल्या.  त्यावेळी ग्रामीण भागातील शिक्षणाची जबाबदारी जिल्हा परिषदेवर देण्यात आली.

शिक्षणाधिकारी (प्राथमिक) हे शिक्षण विभागाचे प्रमुख असून मुख्य कार्यकारी अधिकारी, जिल्हा परिषद यांचे नियंत्रणाखाली कामकाज करतात.  सन 2023-24 च्या यु-डायप्रमाणे सातारा जिल्ह्यामध्ये जिल्हा परिषदेच्या 2682 प्राथमिक शाळा कार्यरत असून इयत्ता १ ली ते ८ वी मध्ये एकूण १,१४,७८९ विद्यार्थी शिक्षण घेत आहेत.  एकूण मंजूर प्राथमिक शिक्षक संख्या  6442 इतकी असून कार्यरत प्राथमिक शिक्षक 5734 इतके आहेत व एकूण मंजूर पदवीधर शिक्षकांची संख्या 1636 इतकी असून कार्यरत पदवीधर शिक्षक 1146 इतके आहेत.

बालकांच्या मोफत व सक्तीच्या शिक्षणाचा अधिकार अधिनियम 2009 नुसार प्रत्येक ६ ते १४ वयोगटातील बालकांना शासकीय व अनुदानित शाळेमध्ये मोफत, दर्जेदार व गुणवत्तापूर्ण शिक्षण मिळाले पाहिजे. केंद्रसरकार व राज्यसरकार यांच्या संयुक्त धोरणानुसार प्रधानमंत्री शक्ती पोषण निर्माण योजना, समग्र शिक्षा अभियान, उपस्थिती भत्ता इत्यादी योजना अंमलबजावणीमध्ये सातारा जिल्हा परिषद नेहमीच अग्रेसर राहिलेली आहे.

 ध्येय आणि धोरणे –

 

सातारा जिल्हा परिषद ही एक स्थानिक स्वराज्य संस्था असून शिक्षण विभाग व ग्रामविकास विभागामार्फत राबविण्यात येणा-या सर्व योजनांची अंमलबजावणी जिल्हा परिषद प्राथमिक शिक्षण  विभागामार्फत केली जाते.  यामध्ये जिल्हा परिषद शाळांमध्ये शिक्षक नियुक्ती करणे, शालेय इमारत बांधकाम व दुरुस्ती, आदर्श शाळांची निर्मिती करणे, विद्यार्थ्यांना गुणवत्तापूर्ण व दर्जेदार शिक्षण देणे,  शिक्षक क्षमता संवर्धन करणे, प्रधानमंत्री पोषण शक्ती निर्माण योजना, मोफत पाठ्यपुस्तके व गणवेश, विशेष गरजा असलेल्या विद्यार्थ्यांचे शिक्षण, विद्यार्थी व्यक्तिमत्व स्पर्धा, क्रिडा स्पर्धा यांचे आयोजन करणे, प्राथमिक शाळांना विविध शैक्षणिक साहित्य पुरविणे इत्यादी योजना राबवून प्राथमिक स्तरावरील सर्व विद्यार्थ्यांचा सर्वांगीण विकास साधण्याचे कामकाज शिक्षण विभागामार्फत केले जाते.

 

     उद्दिष्टे आणि कार्य  –

• ६ ते १४ वयोगटातील १००% विद्यार्थ्यांची पटनोंदणी करुन त्यांना दर्जेदार व गुणवत्तापूर्ण शिक्षण देणे.
• विशेष गरजा असलेल्या विद्यार्थ्यांचा शोध घेऊन त्यांना आवश्यक त्या सुविधा पुरविणे व सर्वसामान्य विद्यार्थ्यांच्या बरोबर प्रगती साधण्याचा प्रयत्न करणे.
• ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांसाठी स्मार्ट प्राथमिक शाळांची निर्मिती करणे. त्यामध्ये डिजीटल क्लासरुम सुविधा उपलब्ध करुन देणे.
• विद्यार्थ्यांची गुणवत्ता वाढविण्यासाठी विद्यार्थी व्यक्त‍िमत्व स्पर्धा, क्रिडा स्पर्धा, अतिरिक्त पूरक मार्गदर्शन व अध्ययन करणे.
• स्काऊट व गाईड प्रशिक्षण देणे.
• अविष्कार उपक्रमांतर्गत राज्यात व राज्याबाहेर शैक्षणिक सहलींचे आयोजन करणे.
• ज्ञानव्यवस्थापन आधारित अध्ययन, अध्यपन करणे इत्यादी उपक्रम राबविणे.
• बालकेंद्रीत आनंददायी व बालस्नेही शिक्षण पध्दतीची अंमलबजावणी करणे.
• प्रधानमंत्री शक्ती पोषण निर्माण योजनेंतर्गत इ. १ ली ते ८ वी पर्यंतच्या विद्यार्थ्यांना मानसिक विकासाबरोबर शारिरीक विकास होण्यासाठी मोफत मध्यान्न भोजन पुरविण्यात येते.
• समग्र शिक्षा अभियान अंतर्गत शैक्षणिक गुणवत्ता वाढविण्यासाठी विविध उपक्रम राबविण्यात येतात.

प्रस्तावना :-

महाराष्ट्र शासनाने राज्यातील जिल्हा परिषद शाळा आदर्श शाळा म्हणून विकसित करण्याचा निर्णय घेतला आहे. त्याअंतर्गत सन 2022-23 मध्ये सातारा जिल्ह्यातील 25 शाळांची निवड आदर्श शाळा (मॉडेल स्कूल) म्हणून महाराष्ट्र शासनाने केली. सन  2023-24  मध्ये जिल्हा प्रशासनाने  25 जि.प. शाळा तसेच सन 2024-25 मध्ये 176 जिल्हा परिषद शाळा असे एकूण 226  शाळांचा  ‍जिल्हयातील प्रत्येक केंद्रातील एक आदर्श शाळा म्हणून विकसीत करण्याचा निर्णय घेतला.

सदर आदर्श शाळा  विकसीत  करण्यासाठी जिल्हा वार्षिक योजना, जिल्हा परिषद  स्वनिधी, मनरेगा, 15  वा वित्त आयोग,जिल्हा क्रीडा विभाग, लोकसहभाग, सीएसआर  यांच्या विविध  माध्यमातून निधीची  तरतूद करण्यात आली आहे.

जिल्हा वार्ष‍िक योजनेअंतर्गत आदर्श शाळांकरिता सन 2023-24 व सन 2024-25 मध्ये शाळा दुरुस्तीकरिता रक्कम रु.10,53,00,000/-,  शाळा बांधकामेकरिता रक्कम रु.99,85,00,000/-, क्रिडांगण विकसित करणेकरिता रक्कम रु.4,15,00,000/-, व पारेषण संलग्न सौर ऊर्जाकरिता रक्कम रु.2,95,00,000/- इतक्या निधीची तरतूद करण्यात आली आहे.

    माझी शाळा आदर्श शाळेची उदिष्टे–
1. जिल्हयातील प्रत्येक केंद्रातून एक शाळेची निवड करणे.
2. शालेय भौतिक सुविधा व सुधारणांमध्ये वाढ करणे.
3. सर्व सोयी सुविधा उपलब्ध करुन देणे.
4. शैक्षणिक गुणवत्ता वाढीस प्रोत्साहन देणे.
5. लोकसहभाग वाढविणे.
6. शालेय वातावरण सुशोभित व प्रसन्न करणे.
7. मुलांचा शारिरीक, बौध्दिक व मानसिक विकास करणे.
8. विदयार्थाना आनंददायी शिक्षणाचा अनुभव देणे.
9. शिक्षकांना प्रशिक्षण देवून त्यांची गुणवत्ता वाढविणे.
10. त्रयस्थ संस्थेमार्फत शाळांचे गुणवत्ता तपासणीसाठी मूल्यांकन करणे.

 

 

 

• मॉडेल स्कूल अंतर्गत 3 विभागामध्ये कामकाज केलेले आहे.

1. भौतिक सुविधा
2. शैक्षणिक गुणवत्ता
3. लोकसहभाग
   1. :- जेवढे शिक्षक कार्यरत असतील त्या संख्येपेक्षा दोन वर्ग खोल्या अधिकच्या असा निकष मॉडेल स्कूलमध्ये ठेवण्यात आलेला आहे. अध्यापनाव्यतिरिक्त संगणक प्रयोगशाळा व विज्ञान प्रयोग शाळेसाठी अतिरिक्त वर्ग खोल्यांची गरज असल्याने सदरच्या निकषानुसार सर्व शाळांमध्ये या खोल्यांची निर्मिती करण्यात येत आहे. त्यासाठी सद्यस्थितीत उपलब्ध असलेल्या काही खोल्यांची दुरुस्ती करून तसेच धोकादायक वर्ग खोल्यांचे निर्लेखन करून त्या ठिकाणी नवीन वर्गखोल्या बांधण्याचे प्रयोजन केलेले आहे. सदर खोल्यांचे बांधकाम हे दर्जेदार होईल यासाठी जिल्हा  परिषद मार्फत निकष निश्चित करुन देण्यात आलेले आहे.
   2. शालेय स्वच्छतागृह:- जिल्हा परिषदेचा 15 वा वित्त आयोग ग्रामपंचायत इ. निधीतून या मॉडेल स्कूल अंतर्गत सर्व शाळांमध्ये मुला-मुलींची स्वच्छतागृहे ही अत्याधुनिक पद्धतीची करण्यात येत आहेत, तसेच सदर स्वच्छता गृहांमध्ये नळाद्वारे पाण्याची व्यवस्था करण्यात येत आहे. तसेच दिव्यांग विदयार्थ्यांसाठी शौचालय सुविधा पुरविण्यात आली आहे.
   3. संरक्षण भिंत:- आदर्श शाळांमधील शाळांना संरक्षक भिंतीची व्यवस्था करण्यात येत आहे. गाव पातळीवर मनरेगामधून यांचे बांधकाम करण्यात येत आहे.
   4. जलपुनर्भरण:-  शाळेच्या इमारतीवरील पावसाचे पडणारे पाणी एकत्र करून ते जमिनीमध्ये मुरविण्यासाठी जलपुनर्भरणाची व्यवस्था करण्यात येत आहे. सदरचे काम मनरेगा योजनेतून प्रस्तावीत केले आहे.
   5. पेव्हर ब्लॉक:-  शाळेच्या स्वागत कमानीपासून शाळेच्या मुख्य इमारतीत पर्यंत विद्यार्थी, पालक, शिक्षक, ग्रामस्थ व नागरिक यांना येण्यासाठी पेव्हर ब्लॉकचा रस्ता मनरेगांमधून तयार करणे प्रस्तावित आहे.

विभाग (प्राथमिक) सातारा जिल्हा परिषद सातारा

शिक्षण विभाग (प्राथमिक) जिल्हा परिषद सातारा यांचे मार्फत राबविण्यात येणाऱ्या विविध योजना.

अ.क्र.	योजनेचे नाव	निकष	उद्द‍िष्ट
१.	केंद्रशाळा स्तरावर क्रीडा स्पर्धा व बालआनंद मेळावे आयोजीत करणे.	जिल्हा परिषदेच्या इ. १ ली ते ८ वी च्या प्राथमिक शाळेतील विद्यार्थी.	विद्यार्थ्यांच्या कलागुणांना वाव देणे. व्यक्तिमत्व विकासास मदत करणे, सामाजिक विकास करणे.
२.	जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळेतील शिक्षक व शिक्षण विस्तार अधिकारी यांना स्काऊट गाईडचे प्रशिक्षण आयोजीत करणे.	जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळेतील शिक्षक व शिक्षण विस्तार अधिकारी.	या योजनेमधून शिक्षक व शिक्षण विस्तार अधिकारी यांना स्काऊट गाईड कार्यक्रमातील नवनवीन उपक्रमांची माहिती देणे. शाळेत स्काऊट गाईड कार्यक्रमातील नवीन उपक्रमांच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांचा व्यक्तिमत्व विकास करणे. स्वावलंबनाची सवय विकसित करणे.
३.	जिल्ह्यातील गुणवान विद्यार्थी व उत्कृष्ट खेळाडू सत्कार समारंभ करणे	जिल्हा परिषद शाळेतील इ. ५ व इ. ८ वी शिष्यवृत्ती धारक विद्यार्थी व उत्कृष्ट खेळाडू.	विद्यार्थ्यांमध्ये अभ्यासाची व स्पर्धा परिक्षांची आवड निर्माण करणे. विद्यार्थ्यांच्या बौध्दीक विकासास चालना देणे व शारिरीक क्षमता विकसीत करण्यासाठी उत्कृष्ट खेळाडू घडविणे.
४.	शिक्षक दिन	जिल्हा परिषद शाळेतील आदर्श शिक्षकांची निवड करताना त्यांची सेवा १५ वर्ष पूर्ण असणे, त्यांचे गोपनीय अहवाल उत्कृष्ट असणे आवश्यक व चारित्र्य पडताळणी दाखला अनिवार्य.	विद्यार्थी व शाळांच्या विकासासाठी उत्कृष्ट काम करणाऱ्या शिक्षकांना प्रोत्साहन देणे.  शिक्षक पुरस्कार देऊन त्यांचा सन्मान करणे.
५.	विद्यार्थी व्यक्तिमत्व स्पर्धा	जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळेतील इ. १ ली ते ८ वी मध्ये शिकणारे विद्यार्थी	विद्यार्थ्यांच्या कलागुणांना वाव देणे, व्यक्तिमत्व विकासास मदत करणे. सामाजिक विकास करणे. विद्यार्थ्यांमधील अंगभूत कला कौशल्यांच्या विकासासाठी वातावरण निर्मिती करणे, विद्यार्थ्यांच्या कलागुणांचा विकास होण्यासाठी त्यांना प्रोत्साहन देणे. यशस्वी झालेल्या विद्यार्थ्यांचा बक्षीस देऊन गुणगौरव करणे.
६.	सुवर्ण महोत्सवी आदिवासी पूर्व माध्यमिक शिष्यवृत्ती	अनुसूचित जमातीमधील इ.१ली ते १० मध्ये शिकणारे	अनुसूचित जमातीमधील सर्व विद्यार्थ्यांना शिक्षणाच्या प्रवाहात आणणे व त्यांचेमध्ये शिक्षणाची गोडी निर्माण करणे. शिक्षणासाठी अर्थसहाय्य करणे.
७.	स्वर्गीय यशवंतराव चव्हाण बाल क्रीडा स्पर्धा व शिबीरे आयोजित करणे.	जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळेतील इ. १ ली ते ८ वी मध्ये शिकणारे विद्यार्थी	विद्यार्थ्यांच्या क्रीडा विषयक कौशल्यांना वाव देणे व त्यांचा विकास करणे, विद्यार्थ्यांमध्ये शारीरिक सुदृढता निर्माण करणे. विद्यार्थ्यांमध्ये व्यायामाची आवड निर्माण करणे.
८.	स्वर्गीय खाशाबा जाधव कुस्ती स्पर्धा	जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळेतील शिकणारे विद्यार्थी	विद्यार्थ्यांच्या क्रीडा विषयक कौशल्यांना वाव देणे व त्यांचा विकास करणे. विद्यार्थ्यांमध्ये शारीरिक सुदृढता निर्माण करणे, विद्यार्थ्यांमध्ये व्यायामाची आवड निर्माण करणे.
९.	राष्ट्रीय खेळाडूंना अर्थसहाय्य	जिल्हयातील राष्ट्रीय स्तरावरील खेळाडू	राष्ट्रीय खेळाडूंना भविष्यकालीन वाटचालीसाठी आर्थिक मदत करणे व प्रोत्साहन देणे.
१०.	तालुका/जिल्हास्तरावर विज्ञान प्रदर्शन  भरविणे व शाळांना विज्ञान साहित्य पुरविणे.	जिल्हयातील सर्व व्यवस्थापनाच्या, सर्व माध्यमाच्या शाळेतील शिक्षक व विद्यार्थी.	विद्याथ्यांमध्ये वैज्ञानिक दृष्टीकोन निर्माण करणे, त्याचेमधील संशोधकवृत्तीस चालना देणे.
११.	प्रधानमंत्री पोषण शक्ती निर्माण योजना (शालेय पोषण आहार योजना)	स्थानिक स्वराज्य संस्था, शासकीय, खाजगी अनुदानीत व अंशतः अनुदानीत शाळेतील इयत्ता १ ली ते ८ वी मध्ये शिक्षण घेत असलेले सर्व विद्यार्थी.	प्राथमिक शिक्षणाचे सार्वत्रिकीकरण करण्याच्या दृष्टीने तसेच प्राथमिक शाळांतील विद्यार्थ्यांच्या पट नोंदणी व उपस्थितीचे प्रमाण वाढविणे आणि शाळेतील विद्याथ्यांची गळती थांबविणे याकरीता, इयत्ता १ ली ते ५ वीतील प्रती विद्यार्थी ४५० उष्मांक आणि १२ ग्रॅम प्रथिनयुक्त आहार देणे, तसेच इयत्ता ६ वी ते ८ वीतील प्रती विद्यार्थी ७०० उष्मांक आणि २० ग्रॅम प्रथिनयुक्त शिजवलेला आहार (मध्यान्ह भोजन) देणे.
१२.	यशवंत गुरुकुल योजना	डोंगराळ व अति दूर्गम भागातील विद्यार्थी	डोंगराळ व अति दूर्गम भागातील विद्यार्थ्यांना शिक्षण मिळावे या हेतूने जि.प.मार्फत वसतीगृह चालविले जाते तेथील मुलांना जेवणासह निवासाची व्यवस्था केली जाते त्यासाठी 100 टक्के अनुदान जि.प. सेस मधून दिले जाते. सदर वस्तीगृहास यशवंत गुरुकुल असे संबोधले जाते. राजापुरी/सातारा, केरळ/पाटण, तापोळा-वाघावळे/म.श्वर या चार ठिकाणी यशवंत गुरुकुले आहेत.
१३.	प्रतापसिंह हायस्कूलच्या शेती फार्ममध्ये काँड/नर्सरी/प्लॅटेशन	1. प्रतापसिंह हायस्कूल शेती फार्मची निगा राखण्यासाठी संरक्षक भिंत बांधणे. 2. प्रतापसिंह हायस्कूल येथील नर्सरी विकसीत करणे. 3. प्रतापसिंह फार्ममध्ये विदयार्थ्यांना कृषि शिक्षण देणे.	प्रतापसिंह फार्म मध्ये यावर्षी सोयाबीन, गहू इ. पिके घेणे, गांडूळ खत निर्मिती करणे.
१४.	प्रतापसिंह हायस्कूलच्या गुणवत्तावाढीसाठी तज्ञ मार्गदर्शक सल्लागार सेवा घेणे.		जि.प. संचलित माजी शासकीय शाळा श्री.छ.प्रतापसिंह हायस्कूल, सातारा या शाळेच्या गुणवत्तावाढीसाठी समन्वयक व अतिथी निदेशक नेमणे.
१५.	श्री.छ. प्रतापसिंह हायस्कूल या शाळेसाठी भौतिक व शेक्षणिक सुधारणा करणे	शैक्षणिक गरजा बॅचेस, लोखंडी दरवाजे, पाणी, व्यवस्था, लाईट बिल स्वच्छता मेंटेनन्स, ग्राऊंड सुविधा व शैक्षणिक साहित्या करीता तरतूद करण्यात आली आहे.	श्री.छ. प्रतापसिंह हायस्कूल येथील शाळेच्या भौतिक व शैक्षणिक सुविधा निर्माण करुन शाळेचा पट वाढवणे.
१६.	केंद्रशाळा वसतीगृह तळदेव	डोंगराळ व अति दूर्गम भागातील विद्यार्थी	डोंगराळ व अति दूर्गम भागातील विद्यार्थ्यांना शिक्षण मिळावे या हेतूने जि.प. मार्फत केंद्रशाळा वसतीगृह तळदेव हे वसतीगृह चालविले जाते तेथील मुलांना जेवणासह निवासाची व्यवस्था केली जाते त्यासाठी 100 टक्के अनुदान जि.प.सेस मधुन दिले जाते.
१७.	महाबळेश्वर तालुक्यातील प्राथमिक शाळेस कोळसा पुरविणे व झडी बांधणेसाठी अनुदान	महाबळेश्वर तालूक्यातील प्राथमिक शाळा.	ज्या शाळांना अतिवृष्ठीमुळे पावसाळी सुटटी दिली जाते त्या महाबळेश्वर तालूक्यातील अतिवृष्टी होणा-या 63 प्राथमिक शाळांना झडी व कोळसा पुरविला जातो.
१८.	ग्रंथालय सुरु करणे.	जिल्हा परिषद शाळेतील विद्यार्थी	जिल्हा परिषदेच्या इ. 1 ली ते 8 वी च्या प्राथमिक शाळेतील मुलांमध्ये वाचनाची आवड निर्माण करणे.
१९.	जि.प.प्राथ. शाळांसाठी डिजीटल क्लासरुम व संगणक आज्ञावली पुरविणे/ई-लर्निंग.	ज्या जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळांना संगणक नाहीत व ज्या शाळांना विद्युत कनेक्शन आहेत त्या शाळेना  ई-लर्निंगची सोय उपलब्ध करणे.	१.       विद्यार्थ्यांना संगणक व प्रोजेक्टर गोडी निर्माण करणे. २.      संगणक व प्रोजेक्टरचा उपयोग अध्यापनासाठी करणे. ३.      संगणक व प्रोजेक्टरचा वापरात विद्यार्थ्यांना स्वयंपूर्ण करणे. ४.     नविन तंत्रज्ञानाचा अध्यापन वापर करणे. ५.     ई-लर्निंगसाठी शिक्षक व विद्यार्थ्यांना मदत करणे.
२०.	समाजातील दुर्बल घटकातील मुलीना उपस्थिती भत्ता सर्वसाधारण	सर्वसाधारण घटकातील मधील इतर मागास, भटक्या जाती, विमुक्त जाती व विशेष मागासप्रवर्ग	१.       शाळेच्या कामाच्या एकूण दिवसाच्या 75% उपस्थिती. २.      लाभार्थी दारिद्रय रेषेखालील असणे.
२१.	सातारा जिल्हा परिषद शाळेतील प्रतिभावंत व गुणवंत विद्यार्थ्यांची भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) बंगळूर येथे सहल आयोजित करणे.	जिल्हा परिषद शाळेतील 40 विद्यार्थ्यांची भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) बंगळूर येथे सहल आयोजित करणे.	१.       सातारा जिल्हा परिषद ग्रामीण भागातील प्रतिभावंत व गुणवंत विद्यार्थ्यांची (ISRO) ची सहल आयोजित करणे. २.      प्रतिभावंत व गुणवंत विद्यार्थ्यांना अवकाश क्षेत्रातील माहिती होण्यास मदत करणे. ३.      प्रतिभावंत व गुणवंत विद्यार्थ्यांना त्यांच्या भावी आयुष्यात शास्‌त्रज्ञ व अवकाश संशोधन क्षेत्रातील विविध करिअरच्या संधी त्यांना मिळतील असा प्रयत्न करणे. ४.     या सहलीमध्ये समाविष्ठ होणा-या प्रतिभावंत विद्यार्थी या सहलीची प्रेरणा घेऊन सातारा जिल्हयाचे नाव अवकाश क्षेत्रात आणतील असा प्रयत्न करणे. ५.     भारतीय स्वातंत्र्याचा अमृतमहोत्सव या उपक्रमाअंतर्गत सांस्कृतीक, वैज्ञानिक, अवकाश शास्त्रीय ऐतिहासिक स्मारकांना भेटी देणे हे उद्दिष्ट साधण्यास मदत करणे. ६.
२२.	सातारा जिल्हयातील अनुसूचित जातो व नवबौध्द प्रतिभावंत व गुणवंत एकूण 40 विद्यार्थ्यांचा इस्त्रो बंगलोर येथे अभ्यास दौरा आयोजित करणे.	जिल्हा वार्ष‍िक योजनेतून समाजकल्याण विभागामार्फत निधीची तरतूद करुन अनुसूचित जाती व नवबौध्दमधील 40 विद्यार्थ्यांची इस्रो बंगलोर येथे अभ्यास दौरा आयोजित करणे.	१.       सातारा जिल्हा परिषद ग्रामीण भागातील अनुसूचित जाती व नवबौध्द, प्रतिभावंत व गुणवंत विद्यार्थ्यांची (ISRO) ची सहल आयोजित करणे. २.      अनुसूचित जाती व नवबौध्द, प्रतिभावंत व गुणवंत विद्यार्थ्यांना अवकाश क्षेत्रातील माहिती होण्यास मदत करणे. ३.      अनुसूचित जाती व नवबौध्द, प्रतिभावंत व गुणवंत विद्यार्थ्यांना त्यांच्या भावी आयुष्यात शास्रज्ञ व अवकाश संशोधन क्षेत्रातील विविध करिअरच्या संधी त्यांना मिळतील असा प्रयत्न करणे, ४.     या सहलीमध्ये समाविष्ठ होणा-या अनुसूचित जाती व नवबौध्द प्रतिभावंत विद्यार्थी या सहलीची प्रेरणा घेऊन सातारा जिल्हयाचे नाव अवकाश क्षेत्रात आणतील असा प्रयत्न करणे. ५.     भारतीय स्वातंत्र्याचा अमृतमहोत्स या उपक्रमाअंतर्गत सांस्कृतीक, वैज्ञानिक, अवकाश शास्त्रीय ऐतिहासिक स्मारकांना भेटी देणे हे उद्द‍िष्ट.

 

थोर महात्म्यांची व समाजसुधारक यांची जयंती / पुण्यतीथी कार्यक्रमांचे आयोजन

अ.क्र.	जयंती / पुण्यतीथी	उद्द‍िष्ट
१.	स्व. यशवंतराव चव्हाण जयंती समारंभ	स्व. यशवंराव चव्हाण यांच्या कार्याचे यथोचित स्मरण व्हावे यासाठी त्यांचा जयंती समारंभ तालुका स्तरावर साजरा केला जातो. प्रत्येक तालुक्यातून लहान व मोठा गट यामधून प्रथम, व्दितीय, तृतीय क्रमांक काढले जातात त्यांना बक्षीस वितरण केले जाते.
२.	क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले जयंती नायगाव ता. खडाळा	क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले जयंती दिवशी मोजे नायगाव येथे कार्यक्रम आयोजीत केला जातो. त्यामध्ये जिल्हयामधील विविध स्पर्धेमध्ये विशेष प्राविण्य मिळविलेल्या विद्यार्थ्यांचा सत्कार केला जातो.
३.	भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर जयंती व शाळा प्रवेश दिन साजरा करणे	डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या यथोचित कार्याचे स्मरण व्हावे यासाठी त्यांचा जयंती समारंभ साजरा केला जातो प्रत्येक तालूक्यातून इ. ७ वीचे तीन मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांना गुणानुक्रमे प्रथम, व्दितीय व तृतीय क्रमांकाना बक्षीस दिली जातात तसेच ज्या सामाजिक सस्थेचे उत्कृष्ठ कार्य      करणा-या सस्थेस पुरस्काराने सन्मानित केले जाते जयंती दिवशी प्रमुख वकत्याचे भाषण ठेवले जाते.
४.	कै. आबासाहेब वीर जयंती	लोकनेते के. आबासाहेब वीर यांच्या यथोचित कार्याचे स्मरण व्हावे यासाठी त्यांचा जयंती समारंभ पंचायत समिती पाटण मार्फत साजरा केला जातो.
५.	स्व. मा. अभयसिंह राजेभोसले जयंती साजरी करणे	जिल्हयातील शिष्यवृत्ती धारक विद्यार्थ्यांचा गुणगौरव करणेत येतो त्यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये अभ्यास करण्याची आवड निर्माण होवून अभ्यास करण्याची जिद्द निर्माण होते.
६.	म. ज्योतिबा फुले पुण्यतिथी कटगुण ता. खटाव	थोर महात्याम्यांची कार्याची ओळख निर्माण व्हावी यासाठी नामवंत वक्त्यांची व्याख्याने आयोजीत केली जातात.
७.	लोकनेते बाळासाहेब देसाई जयंती साजरी  करणे.	लोकनेते के. बाळासाहेब देसाई यांच्या यथोचित कार्याचे स्मरण व्हावे यासाठी त्यांचा जयंती समारंभ पंचायत समिती पाटण मार्फत साजरा केला जातो.
८.	हुतात्मा दिन साजरा करणे वडूज ता. खटाव	हुतात्मा दिनाचे यथोचित कार्याचे स्मरण व्हावे यासाठी त्यांचा जयंती समारंभ तालुका स्तरावर साजरा केला जातो. प्रत्येक तालुक्यातून लहान व मोठा गट यामधून प्रथम, व्दितीय, तृतीय क्रमांक काढले जातात त्यांना वक्षीस वितरण केले जाते.
९.	क्रांतीसिंह नाना पाटील जयंती साजरी करणे.	क्रांतीसिह नाना पाटील यांच्या यथोचित कार्याचे स्मरण व्हावे यासाठी त्यांचा जयंती समारंभ तालूका स्तरावर साजरा केला जातो. प्रत्येक तालुक्यातून लहान व मोठा गट यामधून प्रथम, व्दितीय, तृतीय क्रमांक काढले जातात त्यांना बक्षीस वितरण केले जाते.
१०.	सुबेदार मल्हारराव होळकर जयंती साजरी करणे.	सुभेदार मल्हारराव होळकर यांच्या यथोचित कार्याचे स्मरण व्हावे यासाठी त्यांचा जयंती समारंभ तालूका स्तरावर साजरा केला जातो.
११.	कै. किसनवीर जयंती समारंभ	कै. किसनवीर यांच्या यथोचित कार्याचे स्मरण व्हावे यासाठी त्यांचा जयंती समारंभ पंचायत समिती वाई मार्फत साजरा केला जातो.

 

 

सातारा जिल्हा परिषद, सातारा शिक्षण विभाग (प्राथमिक)

माहिती अधिकार (१७ सी)

 

 

कलम २ एच नमुना – अ

माहीतीचा अधिकार अधिनियम २००५ अन्वये विभागवार लोकप्रतिनिधी यांची यादी

 

शासकीय विभागाचे नांव – शिक्षण विभाग प्राथमिक जिल्हा परिषद सातारा

 

अ.क्र.	लोकप्राधिकारी संस्था	संस्था प्रमुखाचे पदनाम	ठिकाण / पत्ता
१	शिक्षण विभाग प्राथमिक	शिक्षणाधिकारी (प्राथमिक)	सातारा जिल्हा परिषद सातारा

 

 

कलम २ एच नमुना – ब

 

शासनाकडून पुरेसा निधी प्राप्त लोकप्राधिकारी संस्थाची यादी

शासकीय विभागाचे नांव –  शिक्षण विभाग प्राथमिक जिल्हा परिषद सातारा

 

अ.क्र.	लोकप्राधिकारी संस्था	संस्था प्रमुखाचे पदनाम	ठिकाण / पत्ता
१	शिक्षण विभाग प्राथमिक	शिक्षणाधिकारी (प्राथमिक)	सातारा जिल्हा परिषद सातारा

 

 

 

समग्र शिक्षा अंतर्गत योजना

 

अ.क्र.	योजनेचे नाव	निकष	उद्द‍िष्ट
१.	मोफत गणवेश वाटप	शासकीय व स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या शाळांमधील इ. १ ली ते ८ वी च्या सर्व विद्यार्थ्यांसाठी २ गणवेश संच पुरविण्यात आले.	१.       ६ ते १४ वयोगटातील मुलांना मोफत व सक्तीचे इयत्ता ८ वी पर्यंतचे प्राथमिक शिक्षण देणे. २.      प्राथमिक शाळा व उच्च प्राथमिक शाळेतील मुलांची १०० टक्के पटनोंदणी करणे. ३.      प्राथमिक शाळा व उच्च प्राथमिक शाळेतील मुलांची १०० टक्के उपस्थिती टिकवणे. ४.     गुणवत्तापूर्ण व दर्जेदार शिक्षण उपलब्ध करुन देणे.
२.	मोफत गणवेश वाटप (एक जोडी बुट व दोन जोडी पायजामे)	सन २०२४-२५ पासून इयत्ता १ ली ते ८ वी च्या सर्व विद्यार्थ्यांसाठी एक जोडी बूट व दोन जोडी पायमोजे करिता प्रति विद्यार्थी रु.१७०/- प्रमाणे अनुदान वितरीत करण्यात आले.	१.       ६ ते १४ वयोगटातील मुलांना मोफत व सक्तीचे इयत्ता ८ वी पर्यंतचे प्राथमिक शिक्षण देणे. २.      प्राथमिक शाळा व उच्च प्राथमिक शाळेतील मुलांची १०० टक्के पटनोंदणी करणे. ३.      प्राथमिक शाळा व उच्च प्राथमिक शाळेतील मुलांची १०० टक्के उपस्थिती टिकवणे. ४.     गुणवत्तापूर्ण व दर्जेदार शिक्षण उपलब्ध करुन देणे.
३.	संयुक्त शाळा अनुदान (प्राथमिक)	संयुक्त शाळा अनुदान हे सर्वात वरचा वर्ग इयत्ता 8 वी चा असणा-या स्थानिक स्वराज्य प्राथमिक शाळांना शाळेच्या पटसंख्येच्या निकषानुसार तत्त्वतः मंजूर करण्यात आले आहे. संयुक्त शाळा अनुदान हे जिल्हापरिषद, नगरपालिका /नगरपरिषद / महानगरपालिका, कटक मंडळे इ. साठी मंजूर आहेत.	१.       शिक्षकांना गुणवत्तापूर्ण शैक्षणिक वातावरण निर्मितीस प्रोत्साहन देणे. २.      गुणवत्तापूर्ण व दर्जेदार शिक्षण उपलब्ध करुन देणे. ३.      सर्व प्राथमिक व उच्च प्राथमिक शाळांना भौतिक सुविधा निर्माण करणे.
४.	संयुक्त शाळा अनुदान (माध्य.)	संयुक्त शाळा अनुदान हे सर्वात वरचा वर्ग १० वी किंवा १२ वी पर्यतचे वर्ग असलेल्या एकूण ७ माध्यमिक शाळांना शाळेच्या पटसंख्येच्या निकषानुसार तत्वतः मंजूर करण्यात आले आहे. सदर अनुदान हे शासकीय आदिवासी विकास विभागाकडून चालविलेल्या आश्रमशाळा, समाजकल्याण विभागाकडून चालविलेल्या शाळा, विदयानिकेतन तसेच स्थानिक स्वराज्य संस्थाच्या शाळा (जिल्हा परिषद, नगरपालिका) संयुक्त शाळा अनुदान हे शासकीय माध्यमिक शाळांसाठी तरतूद मंजूर आहे.	१.       शिक्षकांना गुणवत्तापूर्ण शैक्षणिक वातावरण निर्मितीस प्रोत्साहन देणे. २.      गुणवत्तापूर्ण व दर्जेदार शिक्षण उपलब्ध करुन देणे. ३.      सर्व प्राथमिक व उच्च प्राथमिक शाळांना भौतिक सुविधा निर्माण करणे.
५.	मोफत पाठ्यपुस्तक वाटप	शासकीय, स्थानिक स्वराज्य संस्था, नगरपालिका व खाजगी मान्यताप्राप्त अनुदानित शाळांमधील इ.। ली ते 8 वी मधील सर्व मुला-मुलींना पाठ्यपुस्तके वितरीत केली जातात.	५.     ६ ते १४ वयोगटातील मुलांना मोफत व सक्तीचे इयत्ता ८ वी पर्यंतचे प्राथमिक शिक्षण देणे. ६.      प्राथमिक शाळा व उच्च प्राथमिक शाळेतील मुलांची १०० टक्के पटनोंदणी करणे. ७.     प्राथमिक शाळा व उच्च प्राथमिक शाळेतील मुलांची १०० टक्के उपस्थिती टिकवणे. ८.     गुणवत्तापूर्ण व दर्जेदार शिक्षण उपलब्ध करुन देणे.
६.	दिव्यांग समावेशित शिक्षण योजना	समग्र शिक्षा दिव्यांग समावेशित शिक्षण योजनेकरिता प्रत्येक मुलांसाठी रुपये 3500/- प्रती वर्षी तरतूद केली जाते. याउपक्रमांतर्गत वर्षभर विविध उपक्रम राबविण्यात येवून त्याचे जिल्हा व तालुकास्तरावर अंमलबजावणी करण्यात येते.	दिव्यांग व शाळाबाहय मुलांना नियमित शाळेच्या प्रवाहात आणणे.
७.	विदयार्थी वाहतूक भत्ता अनुदान	बालकांचा मोफत व सक्तिच्या शिक्षणाचा अधिकार अधिनियम भाग 3 कलम 6 (3) (1) नुसार नजिकच्या शाळेच्या क्षेत्रामध्ये किंवा हदीच्या आत शाळा उपलब्ध नाहीत अशा वस्त्यामधील 6 ते 14 वर्षे वयोगटातील मुलांना प्राथमिक शिक्षण देण्याच्या प्रयोजनार्थ मोफत परिवहन सूविधा किंवा अन्य सूविधा उपलब्ध करून देण्यात येईल अशी तरतूद आहे.	6 ते 14 वयोगटातील मुलांना मोफत व सक्तीचे इयत्ता ८ वी पर्यंतचे प्राथमिक शिक्षण देणे.

 

• स्वागत कमान:- शाळेच्या परिसरामध्ये प्रवेश करण्यासाठी सुंदर अशी स्वागत कमान करण्याचे ठरवलेले आहे. सदरची स्वागत कमान ही लोक सहभागातून करण्यात येत आहे.
• संगणक प्रयोगशाळा:- विद्यार्थ्यांना अत्याधुनिक असे तंत्रज्ञानाचे प्रशिक्षण मिळण्यासाठी शाळेमध्ये संगणक उपलब्ध असणे आवश्यक आहे,म्हणून आदर्श शाळांमध्ये एक संगणक प्रयोगशाळा असणे गरजेचे आहे. सदर प्रयोगशाळेतील सर्व संगणक हे लोकसहभागातून उपलब्ध करून घ्यावयाचे आहेत.
• विज्ञान प्रयोगशाळा:- आदर्श शाळांमधील एका अतिरिक्त खोलीमध्ये विज्ञान प्रयोगशाळेची रचना करण्यात येणार आहे. सदरच्या विज्ञान प्रयोग शाळेतील वैज्ञानिक साहित्यांची उपलब्धता ही लोकसहभागातून व प्राप्त होणाऱ्या सी.एस.आर. मधून करण्यात येणार आहे. सदरची साहित्य मांडणी विद्यार्थ्यांना अध्ययनाला अनुकूल आणि पूरक असेल.
• शालेय ग्रंथालय:- विद्यार्थ्यांमध्ये वाचन संस्कृती वाढीस लागावी, त्यातून विद्यार्थ्यांवर वाचन संस्कार घडावा यासाठी पुरेशी पुस्तके उपलब्ध असणे गरजेचे आहे. सदरची पुस्तके ठेवण्यासाठी आकर्षक कपाट तसेच वाचनालय मध्ये बसण्यासाठी डेस्क यांची व्यवस्था लोकसहभागातून करावयाची आहे.
• सोलर पॅनल:- आदर्श शाळांसाठी 207 शाळांना पारेषण संलग्न सौर उर्जा आस्थापीत करण्यात करीता जिल्हा वार्षिक योजनेअंतर्गत प्रस्तावीत करण्यात आलेले आहे. शाळेमध्ये शैक्षणिक तंत्रज्ञानासाठी विविध उपकरणांचा वापर करण्यात येतो. सदरसाठी शाळेला वीज जोडणी असते तथापि सदर साहित्य चा वापर जास्त झाल्यास अधिकचे वीज बिल येते हे टळावे म्हणून शाळेमध्ये सोलर पॅनल बसवण्याचे ठरवण्यात आलेले आहे.
• किचन शेड:- प्रधानमंत्री पोषण शक्ती निर्माण योजनेअंतर्गत प्रत्येक शाळेला एक किचनशेड असणे आवश्यक आहे. आदर्श शाळांमध्ये सदरचे किचन शेड हे दर्जेदार असे तयार करण्यात येत असून सदरच्या किचन शेड मधून शालेय पोषण आहाराची योजना राबविण्यात येणार आहे.
• परसबाग:- पोषण आहार लागू असणा-या सर्व जि.प. शाळांमध्ये परसबाग निर्मिती करण्यात आली आहे.